Nazwa projektu: Kompleksowy projekt adaptacji lasów i leśnictwa do zmian klimatu – mała retencja oraz przeciwdziałanie erozji wodnej na terenach nizinnych.

Planowany okres realizacji: 2016-2023 r.

Beneficjent: Państwowe Gospodarstwo Leśne Lasy Państwowe
przy wsparciu Centrum Koordynacji Projektów Środowiskowych jako jednostki realizującej projekt (JRP).

Cel projektu: wzmocnienie odporności na zagrożenia związane ze zmianami klimatu w nizinnych ekosystemach leśnych.

Cele uzupełniające:

•    odbudowa cennych ekosystemów naturalnych, a tym samym pozytywny wpływ na ochronę różnorodności biologicznej;
•    ocena skutków przyrodniczych wykonywanych zadań realizowana poprzez prowadzenie monitoringu porealizacyjnego wybranych zadań adaptacyjnych.

Podejmowane działania były ukierunkowane na zapobieganie powstawaniu lub minimalizację negatywnych skutków zjawisk naturalnych takich jak: niszczące działanie wód wezbraniowych, powodzie i podtopienia, susza i pożary

W ramach projektu realizowane zostały inwestycje związane z:

•    budową, przebudową, odbudową i poprawą funkcjonowania zbiorników małej retencji, wraz z niezbędną infrastrukturą umożliwiającą czerpanie wody do celów przeciwpożarowych przez jednostki PSP;
•    budową, przebudową, odbudową i poprawą funkcjonowania małych urządzeń piętrzących w celu spowolnienia odpływu wód powierzchniowych oraz ochrony gleb torfowych;
•    adaptacją istniejących systemów melioracyjnych do pełnienia funkcji retencyjnych z zachowaniem drożności cieku dla ryb;
•    przeciwdziałaniem nadmiernej erozji wodnej – np. poprzez zabezpieczanie brzegów i stoków;
•    przebudową i rozbiórką obiektów hydrotechnicznych niedostosowanych do wód wezbraniowych (mostów, przepustów, brodów).

O oddziaływaniu obiektów retencyjnych decyduje nie ich wielkość, ale liczba urządzeń w zlewni, co przekłada się na ich efektywność na dużą skalę. Budowane były w większości małe obiekty/budowle o prostej konstrukcji z zastosowaniem materiałów naturalnych. Ponieważ obiekty te spełniają głównie funkcje ekologiczne – z założenia są przyjazne dla środowiska. Wszystkie projektowane budowle zostały dostosowane do lokalnych warunków przyrodniczo-krajobrazowych, w tym w taki sposób, aby umożliwić swobodne przemieszczanie się organizmów wodnych.

Zasięg realizacji projektu pn. "Kompleksowy projekt adaptacji lasów i leśnictwa do zmian klimatu – mała retencja oraz przeciwdziałanie erozji wodnej na terenach nizinnych"

Efekty

Za najistotniejszy, mierzalny efekt projektu uznano przede wszystkim retencjonowanie wody. Nie mniej ważny jest również wpływ małej retencji na ochronę przyrody: zbiorniki powstałe w ramach projektu nie tylko przyczyniają się do poprawy bilansu wodnego i uwilgotnienia siedlisk leśnych, lecz także stały się ważną ostoją wodnej fauny i flory, służą jako wodopoje dla leśnych zwierząt i pełnią funkcje biofiltrów.
 

Osiągnięte wskaźniki:

• objętość retencjonowanej wody: 2 544 674,61 mln m³

• pojemność obiektów małej retencji: 3 985 194,74 mln m³

• liczba obiektów piętrzących wodę lub spowalniających jej odpływ: 1 349 szt.

Wartość projektu:

Całkowity koszt realizacji projektu: 246 495 660,08 zł

Kwota wydatków kwalifikowalnych: 191 222 163 zł

Kwota dofinansowania z funduszy europejskich: 162 538 838,55 zł

W ramach programu MRN2 w Nadleśnictwie Koszęcin zrealizowano następujące zadania: 

- Przebudowa wielofunkcyjnego zbiornika wodnego o charakterze retencyjnym w leśnictwie Piasek;

- Budowa urządzeń przywracających funkcję obszarom mokradłowym na terenie rezerwatu Jeleniak Mikuliny;

- Wybudowanie 12 zastawek: "Piłka", "Końska", "Kamień 1", "Kamień 2", "Kamień 3", "Mokrochozy", "Strzelczykowe", "Brusiek duża", "266 Brusiek", "Diable Bagno 1", "Diable Bagno 2", "Diable Bagno 3".

Nazwa zadania: „Przebudowa wielofunkcyjnego zbiornika wodnego o charakterze retencyjnym w leśnictwie Piasek  w oddz.14o”:

Zadanie zrealizowane w ramach programu pn.: „Kompleksowy projekt adaptacji lasów i leśnictwa do zmian klimatu – mała retencja oraz przeciwdziałanie erozji wodnej na terenach nizinnych”, współfinansowanego przez Unię Europejską w ramach Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko.

Celem zadania było wykonanie niezbędnych prac budowlanych na zbiorniku wodnym oraz w jego bezpośrednim otoczeniu – mających na celu przywrócenie następujących jego funkcji:

• przeciwdziałaniu powodzi i suszy w ekosystemach leśnych,
• poprawienie uwilgotnienia przyległych siedlisk,
• stabilizacji poziomu wód gruntowych na terenach przyległych,
• odtworzeniu wartościowych zbiorowisk roślinności hydrofilnej.

Zakres wykonanych prac:

• odmulenie czaszy zbiornika,
• rozbiórka istniejącego mnicha spustowego z powodu licznych pęknięć i korozji konstrukcji, powodujących jego nieszczelność,
• rozbiórka dwóch istniejących uszkodzonych przepustów,
• budowa mnicha wlotowego z komorą rozrządową oraz mnicha spustowego,
• przebudowa (odmulenie) rowu zasilającego „Potok Kąty” o długości 445 metrów,
• przebudowa istniejących rowów opaskowych bocznych na długości ok. 812 metrów,
• przebudowa istniejących grobli.

Roboty prowadzone były na podstawie Decyzji pozwolenia na budowę nr 340/2019 Starosty Lublinieckiego z dnia 24.06.2019 r.

Podstawowe dane zbiornika:

• powierzchnia lustra wody przy max.napełnieniu ok. 15 960 m²,
• pojemność max. zbiornika: 19 152 m³,
• średnia głębokość: 1,2 m.

Okres realizacji inwestycji od 05.2020 r. do 01.2021 r. (odbiór końcowy na 3 m-ce przed terminem).

Całkowity koszt inwestycji: 958,6 tys. zł.

Finansowanie:

• 82% - Unia Europejska ze środków Funduszu Spójności w ramach „Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko”,
• 18% środki własne LP.

Nazwa zadania: „Budowa urządzeń przywracających funkcje obszarom mokradłowym na terenie rezerwatu Jeleniak-Mikuliny”:

Zadanie zrealizowano w ramach programu pn.: „Kompleksowy projekt adaptacji lasów i leśnictwa do zmian klimatu – mała retencja oraz przeciwdziałanie erozji wodnej na terenach nizinnych”, współfinansowanego przez Unię Europejską w ramach Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko.

Jego celem było przywrócenie funkcji obszaru mokradłowego, zlokalizowanego na terenie rezerwatu przyrody „Jeleniak-Mikuliny”, dla zachowania ze względów naukowych śródleśnego torfowiska z pierwotną roślinnością, będącego zarazem miejscem lęgowym żurawi.

Zakres wykonanych robót:

• odbudowa uszkodzonego korpusu i korony grobli (wyrównanie kolein, usunięcie nieszczelności, przesiąków i przecieków) na długości ok.620 metrów
• rozbiórka istniejącego urządzenia przelewowo-upustowego UPU (tzw. mnicha) z powodu licznych pęknięć i korozji konstrukcji, co powoduje jego nieszczelność,
• budowa nowego urządzenia przelewowo-upustowego UPU
• budowa 2 urządzeń przelewowych UP (tzw. przelewów burzowych) o długości  21 i 11 metrów z powodu ich rozmycia,
• odmulenie rowów odpływowych, odprowadzających nadmiar wody z urządzenia przelewowo-upustowego (UPU) oraz dwóch urządzeń przelewowych (UP), znajdujących się poza granicą rezerwatu na łącznej długości ok. 740 metrów,

Efekt końcowy inwestycji:
Doprowadzono do spowolnienia odpływu wód powierzchniowych, a powstałe rozlewisko o powierzchni kilkunastu hektarów ma istotny wpływ na warunki wilgotnościowe na znacznie większym obszarze, będącym środowiskiem życia wielu organizmów bagienno-szuwarowych.

Okres realizacji inwestycji: od 10.2020 r. do 04.2021 r.
Roboty prowadzone były pod nadzorem Regionalnej Dyrekcji Ochrony Środowiska w Katowicach, w oparciu o zgłoszenie budowy (prac budowlanych) w Starostwie Powiatowym w Lublińcu.

Całkowity koszt inwestycji: 995,3 tys. zł.

Finansowanie:

• 82% - Unia Europejska ze środków Funduszu Spójności w ramach „Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko”,

• 18% środki własne LP.

Rezerwat „Jeleniak-Mikuliny” – jeden z najstarszych rezerwatów przyrody w regionie, utworzony z inicjatywy miejscowych leśników w 1957 roku, obejmował początkowo powierzchnię ok. 45 ha. Powiększony w 2012 roku z inicjatywy Nadleśnictwa Koszęcin do ok. 120 ha. Celem utworzenia było: zachowanie śródleśnego torfowiska z pierwotną roślinnością, będącego zarazem miejscem lęgowym żurawi.

Nazwa Zadania: „Wykonanie dokumentacji projektowej wraz z budową zastawek: „Mokrochozy”, „Końska”, „Kamień 1, 2, 3”, „Piłka”, „Strzelczykowe”, „Diable Bagno 1, 2, 3”, „Brusiek duża”, „266 Brusiek”" (12 zastawek w 5 leśnictwach w formule „zaprojektuj i wybuduj"):

Zadanie zrealizowane w ramach programu pn.: „Kompleksowy projekt adaptacji lasów i leśnictwa do zmian klimatu – mała retencja oraz przeciwdziałanie erozji wodnej na terenach nizinnych”, współfinansowanego przez Unię Europejską w ramach Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko.

Zgodnie z uzyskanym pozwoleniem wodnoprawnym – zastawki zostały zbudowane na  rowach leśnych, celem zamierzonego gromadzenia w  nich wód na potrzeby:

• wzbogacenia, urozmaicenia środowiska leśnego,
• poprawy uwilgotnienia siedlisk leśnych,
• spowolnienia odpływu wód znajdujących się w rowach.

Konstrukcja i parametry techniczne:

• ścianki szczelne (grodzice) z profili komorowych PCV wbitych w dno i skarpy rowu, przykryte  progiem w dnie i oczepem wraz z belką konstrukcyjna w skarpach rowu,
• poziome szandory z PCV, które podczas podnoszenia wypełniają się wodą, a ciężar wody powoduje uszczelnienie zamków pomiędzy szandorami, tworząc szczelna zaporę,
• światło zastawki 1,0 m,
• wysokość zatrzymania wody w rowie: od 0,5 m do 0,8 m,
• szerokość zastawek od 4,5 m do 10 m,
• umocnienie dna i skarpy rowu na długości 2,5 m narzutem kamiennym o gr. 15-20 cm na agrowłókninie, ograniczony palisadą z kołków o średnicy 8-10 cm,
• na dopływie wykonany tzw. „głęboczek”  o szerokości min. 1,5 m.

Okres realizacji inwestycji: od 07.2019 r. do 11.2020 r.

Całkowity koszt inwestycji: 531,8 tys. zł.

Finansowanie:

• 82% - Unia Europejska ze środków Funduszu Spójności w ramach „Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko”,
• 18% środki własne LP.

Projekt był współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Funduszu Spójności w ramach Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko.

Tereny intensywnie i długotrwale wykorzystywane do celów wojskowych, przemysłowych czy górniczych wymagają podjęcia szeregu działań naprawczych. II priorytet POIiŚ na lata 2007-2013 „Gospodarka odpadami i ochrona powierzchni ziemi" stworzył szansę rekultywacji najsilniej przekształconych i zdegradowanych obszarów oraz przywrócenia im równowagi przyrodniczej.

Na terenach zarządzanych obecnie przez jednostki organizacyjne Lasów Państwowych lokalizowane były w przeszłości poligony wojskowe i inne obiekty aktywnie wykorzystywane przez siły zbrojne. Obiekty te są obecnie najczęściej wyłączone z użytkowania z powodu silnej degradacji środowiska przyrodniczego oraz możliwych zagrożeń dla zdrowia i życia ludzi.

Dlatego tereny popoligonowe i powojskowe wymagały kompleksowych działań rekultywacyjnych i renaturalizacyjnych, przywracających im funkcje przyrodnicze i użytkowe. Przeprowadzenie takich działań, w dłuższej perspektywie, umożliwi wdrażanie różnorodnych form ekstensywnego zagospodarowania obiektów powojskowych (np. użytkowanie rekreacyjne, edukacyjne, itp.), przyczyni się także do realizacji skutecznej ochrony siedlisk leśnych i nieleśnych, zapewniając tym samym zrównoważony rozwój w skali lokalnej i regionalnej.

Cel projektu realizowany był poprzez prowadzenie kompleksowych działań rekultywacyjnych zmierzających do zniwelowania skutków negatywnych oddziaływań na biotyczne i abiotyczne komponenty środowiska oraz usunięcia elementów niebezpiecznych dla zdrowia i życia ludzi.

Głównym celem projektu było przywrócenie zdegradowanym w wyniku działań wojskowych terenom, pozostającym w zarządzie PGL LP, wartości przyrodniczych. Cel ten realizowano poprzez wykonanie szeregu działań zmierzających przede wszystkim do usunięcia wszelkich elementów nienaturalnych wprowadzonych do środowiska w wyniku działalności człowieka. Usuwano zarówno przedmioty wybuchowe pochodzenia wojskowego (niewybuchy, niewypały, amunicja oraz inne przedmioty wybuchowe i pozostałości po nich), jak i zanieczyszczenia gruntowe czy powojskowe obiekty kubaturowe (które rozbiera się lub zabezpiecza). Ponadto przeprowadzono działania, które bezpośrednio przyczyniły się do podniesienia wartości przyrodniczej terenów oraz ochrony i wzmocnienia różnorodności biologicznej, jak np. wykaszanie wrzosowisk.

Zakres działań

• Rozpoznanie saperskie i oczyszczenie terenów;
• Rozbiórka lub zabezpieczanie obiektów powojskowych i porządkowanie terenu;
• Usuwanie zanieczyszczeń gruntowych;
• Przygotowanie i rewitalizacja podłoża gruntowego;
• Odnowienie i zalesienie terenów popoligonowych i powojskowych;
• Dostosowanie składu gatunkowego drzewostanów do warunków siedliskowych - przebudowa drzewostanów;
• Ochrona i reintrodukcja gatunków roślin i zwierząt.